Skolyoz, omurganın yanlara doğru anormal eğrilmesi durumudur. Bu durum, omurganın doğal “S” veya “C” şeklinde bir eğriye sahip olmasına neden olur. Skolyoz genellikle ergenlik döneminde, büyüme atakları sırasında ortaya çıkar, ancak her yaşta gelişebilir.
Omurga Eriliği Neden Olur?
Skolyozun nedenleri çeşitlidir ve duruma göre değişiklik gösterebilir. Başlıca skolyoz nedenleri şunlardır:
1. İdiyopatik Skolyoz
İdiyopatik skolyozun kesin nedeni bilinmemektedir. Bu, skolyoz vakalarının yaklaşık %80’ini oluşturur ve genellikle genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu olduğu düşünülür. İdiyopatik skolyoz, yaşa göre üç gruba ayrılır:
- İnfantil İdiyopatik Skolyoz: 3 yaş ve altı çocuklarda görülür.
- Juvenil İdiyopatik Skolyoz: 4-10 yaş arası çocuklarda görülür.
- Adölesan İdiyopatik Skolyoz: 11 yaş ve üstü gençlerde görülür, en yaygın olanıdır.
2. Konjenital Skolyoz
Konjenital skolyoz, omurganın doğumdan önce anormal gelişmesi nedeniyle ortaya çıkar. Omurların birleştirilmesi, şekil bozuklukları veya eksik gelişmiş omurlar gibi doğuştan gelen anomalilerden kaynaklanır.
3. Nöromüsküler Skolyoz
Nöromüsküler skolyoz, sinir sistemi ve kas hastalıklarından kaynaklanır. Bu tür skolyoz, aşağıdaki durumlarla ilişkili olabilir:
- Serebral Palsi: Beyin hasarından kaynaklanan motor beceri bozukluğu.
- Musküler Distrofi: Kas zayıflığına ve kas kütlesinde azalmaya neden olan genetik hastalıklar.
- Spina Bifida: Omurga ve omuriliğin doğumsal bir anomalisidir.
- Omurilik Yaralanmaları: Sinirlerin zarar görmesi nedeniyle kas kontrolünün kaybı.
4. Dejeneratif Skolyoz
Dejeneratif skolyoz, yaşlanma süreci ve omurganın doğal aşınması sonucunda ortaya çıkar. Bu tür skolyoz genellikle yetişkinlerde görülür ve aşağıdakilerle ilişkilidir:
- Disk Dejenerasyonu: Omurlar arasındaki disklerin aşınması ve incelmesi.
- Artrit: Eklem iltihabı ve kıkırdak kaybı.
- Osteoporoz: Kemik yoğunluğunun azalması ve kemik kırılganlığının artması.
5. Fonksiyonel Skolyoz
Fonksiyonel (veya postural) skolyoz, omurgada yapısal bir anormallik olmaksızın gelişir. Bu tür skolyoz, genellikle aşağıdaki nedenlerle geçici olabilir:
- Bacak Boyu Farklılıkları: Bir bacağın diğerinden daha kısa olması.
- Kas Spazmları: Belirli kas gruplarının spazmı veya ağrısı.
- Enflamasyon: Omurganın etrafındaki dokuların iltihaplanması.
6. Diğer Nedenler
- Genetik Faktörler: Ailede skolyoz öyküsü olan kişilerde risk daha yüksektir.
- Hormonel Dengesizlikler: Özellikle büyüme döneminde hormonal değişiklikler skolyoza katkıda bulunabilir.
Skolyoz (Omurga Eğriliği) Belirtileri Nelerdir?
Skolyoz belirtileri kişiden kişiye değişiklik gösterebilir ve eğriliğin şiddetine bağlı olarak farklılık gösterebilir. Yaygın skolyoz belirtileri şunlardır:
Fiziksel Belirtiler
- Omuz Asimetrisi: Bir omuz diğerinden daha yüksek veya daha belirgin olabilir.
- Bel Çizgisinde Eğrilik: Belin bir tarafında daha belirgin bir eğrilik fark edilebilir.
- Kalça Asimetrisi: Bir kalça diğerinden daha yüksek olabilir veya bir tarafa doğru çıkıntı yapabilir.
- Göğüs Kafesi Deformitesi: Özellikle eğrilik daha şiddetli ise, göğüs kafesinde bir tarafın öne doğru çıkıntı yapması.
- Görsel Eğrilik: Omurga önden veya arkadan bakıldığında eğri veya bükülmüş görünebilir.
- Kıyafetlerin Uymaması: Özellikle bel veya omuz bölgesinde, kıyafetlerin düzgün oturmaması veya kayması.
Fonksiyonel Belirtiler
- Bel ve Sırt Ağrısı: Özellikle yetişkinlerde, bel ve sırt ağrısı yaygın bir belirtidir.
- Yorgunluk: Uzun süre ayakta kalma veya oturma sonrasında bel ve sırt kaslarında yorgunluk hissi.
- Hareket Kısıtlılığı: Eğrilik nedeniyle omurga hareketlerinde kısıtlılık veya sertlik hissi.
- Bacaklarda Ağrı veya Uyuşma: Sinir sıkışması nedeniyle bacaklara yayılan ağrı veya uyuşma hissi.
İleri Vakalar İçin Belirtiler
- Nefes Darlığı: Şiddetli skolyoz, göğüs kafesini etkileyerek akciğer kapasitesini sınırlayabilir ve nefes darlığına neden olabilir.
- Kalp Problemleri: Çok ileri vakalarda, kalbin işleyişini etkileyerek dolaşım problemlerine yol açabilir.
Çocuklarda Belirtiler
Çocuklarda ve ergenlerde skolyoz genellikle ağrısızdır ve aşağıdaki belirtilerle fark edilebilir:
- Bir Tarafa Doğru Eğik Durma: Çocuğun dik durduğunda bir tarafa eğik görünmesi.
- Sırt veya Bel Bölgesinde Çıkıntı: Özellikle öne doğru eğildiğinde sırtın bir tarafında çıkıntı olması.
- Kürek Kemiklerinde Asimetri: Bir kürek kemiğinin diğerine göre daha belirgin olması.
Teşhis Süreci
Skolyoz belirtilerinden herhangi biri gözlemlendiğinde, doğru teşhis ve tedavi için bir sağlık uzmanına başvurulması önemlidir. Teşhis süreci genellikle şu adımları içerir:
- Fiziksel Muayene: Doktor, omurganın görünümünü ve hareket açıklığını değerlendirir.
- Röntgen: Omurganın yapısını ve eğriliğin derecesini belirlemek için çekilir.
- Cobb Açısı Ölçümü: Eğriliğin derecesini ve şiddetini belirlemek için kullanılır.
Erken teşhis ve uygun tedavi, skolyozun ilerlemesini durdurmada ve yaşam kalitesini artırmada kritik öneme sahiptir.
Skolyoz (Omurga Eğriliği) Nasıl Tedavi Edilir?
Skolyoz tedavisi, eğriliğin derecesine, hastanın yaşına ve skolyozun ilerleme potansiyeline bağlı olarak değişir. Tedavi seçenekleri arasında gözlem, korseleme, fizik tedavi ve cerrahi müdahale bulunur. İşte skolyozun tedavi yöntemleri:
1. Gözlem
- Hafif Eğrilikler: Eğer eğrilik 20 derece veya daha az ise ve ilerleme riski düşükse, düzenli kontrollerle skolyozun ilerlemesi izlenir.
- Düzenli Muayeneler: Doktor, omurgadaki değişiklikleri izlemek için genellikle 4-6 ayda bir röntgen çekerek durumu kontrol eder.
2. Korseleme
- Orta Dereceli Eğrilikler: Eğrilik 20-40 derece arasında ise ve hastanın hala büyüme potansiyeli varsa korseleme önerilebilir.
- Korseler: Korse, omurgayı düz tutarak eğriliğin ilerlemesini yavaşlatır veya durdurur. Kullanılan bazı korse türleri şunlardır:
- Milwaukee Korsesi: Boyundan başlayıp kalçaya kadar uzanan, daha eski bir tip korse.
- Boston Korsesi: Alt gövdeyi saran ve daha yaygın olarak kullanılan modern bir korse türü.
- Kullanım Süresi: Korsenin etkili olması için genellikle günde 16-23 saat takılması gerekir.
3. Fizik Tedavi
- Egzersizler: Kasları güçlendirmek ve esnekliği artırmak için özel olarak tasarlanmış egzersiz programları uygulanır. Bu egzersizler skolyozun ilerlemesini durdurmada yardımcı olabilir.
- Schroth Metodu: Skolyoz hastaları için özel olarak geliştirilmiş bir fizik tedavi yöntemidir. Omurganın üç boyutlu düzeltmesi ve solunum egzersizleri ile skolyozun etkilerini azaltmayı hedefler.
4. Cerrahi Müdahale
- Şiddetli Eğrilikler: Eğrilik 40-50 dereceyi aştığında veya hızla ilerlediğinde cerrahi müdahale önerilebilir.
- Spinal Füzyon: En yaygın cerrahi yöntemdir. Omurların metal çubuklar, vidalar ve kemik greftleri ile sabitlenmesi işlemini içerir.
- Büyüyen Rodlar: Çocuklarda kullanılan, omurganın büyümesine izin veren ayarlanabilir çubuklardır. Çubuklar, büyüdükçe uzatılır.
- Minimally İnvaziv Cerrahi: Daha az kesik ve daha kısa iyileşme süresi sunan modern cerrahi tekniklerdir.
5. Alternatif ve Tamamlayıcı Tedaviler
- Kiropraktik Tedavi: Bazı hastalar omurganın manipülasyonu ve düzenli ayarlamalarla rahatlama bulabilirler.
- Akupunktur: Ağrıyı ve kas gerginliğini hafifletmek için kullanılabilir.
- Yoga ve Pilates: Omurga sağlığını destekleyen, esneklik ve kas gücünü artıran egzersizlerdir.
6. Yaşam Tarzı ve Destek
- Ergonomik Ayarlamalar: Günlük yaşamda ergonomik oturma ve uyuma düzenlemeleri yapılabilir.
- Psikolojik Destek: Skolyozun psikolojik etkileriyle başa çıkmak için danışmanlık ve destek grupları faydalı olabilir.
Tedavi seçenekleri hastanın durumuna, skolyozun şiddetine ve ilerleme hızına göre değişiklik gösterir. Erken teşhis ve uygun tedavi yöntemleriyle skolyozun ilerlemesi durdurulabilir ve hastanın yaşam kalitesi artırılabilir. Tedavi sürecinde bir ortopedi uzmanı ile düzenli olarak görüşmek önemlidir.