Domates salçası, olgun domateslerin çeşitli işlemlerden geçirilerek su ve tohumlarından arındırılıp, yoğun bir kıvam alana kadar pişirilmesi ve kurutulması ile elde edilen bir tür konsantre domates ezmesidir. Türkiye başta olmak üzere Akdeniz ve Orta Doğu mutfaklarında sıkça kullanılan domates salçası, yemeklere zengin bir tat ve renk katmak için kullanılır.
Özellikleri:
- Yoğun Lezzet: Domates salçası, taze domatesten daha yoğun bir tat ve aroma sunar. Bu nedenle yemeklerde az miktarda kullanılarak bile güçlü bir lezzet elde edilir.
- Kıvam: Pişirilip kurutulduktan sonra, domates salçası kalın, pürüzsüz ve yoğun bir kıvam alır. Bu kıvam, salçayı hem yemeklerde hem de soslarda kullanmayı kolaylaştırır.
- Renk: Domates salçası, yemeklere derin kırmızı bir renk verir. Bu, özellikle görsel çekiciliğin önemli olduğu yemeklerde (örneğin bazı çorba ve soslarda) tercih edilir.
- Besin Değeri: Domates salçası, taze domatesin besin değerlerini yoğunlaştırarak taşır. Özellikle likopen (bir antioksidan) açısından zengindir. Ayrıca, C vitamini, A vitamini, demir ve potasyum gibi besin öğeleri içerir.
Kullanım Alanları:
- Yemeklerde: Güveç, sulu yemekler, çorbalar, makarna sosları, et ve sebze yemeklerinde sıkça kullanılır.
- Soslarda: Pizza sosu, domates bazlı soslar, dips ve çeşitli diğer soslarda temel bileşen olarak kullanılır.
- Baharatlı Karışımlar: Biber salçası ile karıştırılarak farklı tatlar elde edilebilir.
- Koruyucu: Tuz ve bazen zeytinyağı eklenerek salçanın daha uzun süre dayanması sağlanır.
Yapılışı:
Domates salçası, olgun domateslerin yıkanması, doğranması, pişirilmesi, püre haline getirilmesi, su ve çekirdeklerinin süzülmesi, ardından bu pürenin yoğunlaştırılarak (güneşte veya fırında kurutularak) elde edilmesiyle yapılır. Evde yapılan salça genellikle daha lezzetli ve katkı maddesi içermediği için daha sağlıklıdır.
Saklama:
Sterilize edilmiş cam kavanozlarda saklanır ve serin, karanlık bir yerde muhafaza edilir. Açıldıktan sonra buzdolabında saklanmalı ve üzeri zeytinyağı ile kaplanarak hava ile temas etmesi önlenmelidir.
Domates salçası, mutfakta çok yönlü kullanımı ve zengin lezzeti ile vazgeçilmez bir malzemedir.
Evde domates salçası yapmak oldukça kolay ve lezzetli bir işlemdir. İşte detaylı bir tarif:
Malzemeler:
- 10 kg olgun domates
- 2-3 yemek kaşığı kaya tuzu (damak zevkinize göre ayarlayabilirsiniz)
- İsteğe bağlı: Zeytinyağı (salçanın üzerine dökmek için)
Gerekli Araçlar:
- Büyük bir tencere veya kazan
- Blender veya mutfak robotu
- Süzgeç veya tülbent
- Temiz cam kavanozlar ve kapakları
- Güneş gören bir alan veya fırın (kurutma işlemi için)
Adım Adım Yapılışı:
1. Domateslerin Hazırlanması
- Domatesleri Yıkayın: Domatesleri bol su ile iyice yıkayın.
- Domatesleri Kesin: Sap kısımlarını çıkarın ve domatesleri dörde bölün.
2. Domateslerin Pişirilmesi
- Domatesleri Pişirin: Büyük bir tencereye doğranmış domatesleri koyun ve orta ateşte pişirmeye başlayın. Domatesler suyunu salıp yumuşayana kadar karıştırarak pişirin (yaklaşık 30-45 dakika).
3. Domateslerin Ezilmesi
- Blender veya Mutfak Robotunda Çekin: Pişen domatesleri bir blender veya mutfak robotunda çekin. Daha pürüzsüz bir kıvam elde etmek için bu aşamada domatesleri iyice ezin.
4. Süzme İşlemi
- Süzgeç veya Tülbent Kullanarak Süzün: Ezilmiş domatesleri ince delikli bir süzgeçten veya tülbentten geçirin. Bu aşamada çekirdekleri ve kabukları ayırmış olacaksınız. Geriye kalan sıvı, salçanızın temelidir.
5. Yoğunlaştırma
- Sıvıyı Yoğunlaştırın: Süzülen domates püresini tekrar tencereye koyun ve kısık ateşte kaynamaya bırakın. Sürekli karıştırarak suyun buharlaşmasını sağlayın. Bu işlem yaklaşık 1-2 saat sürebilir. Domates püresi yoğun bir kıvam aldığında, salçanız hazır demektir.
6. Kurutma
- Güneşte Kurutma: Geleneksel yöntemle, yoğunlaştırılmış domates püresini geniş tepsilere yayın ve güneşte kurutun. Güneşli bir alanda yaklaşık 1-2 gün boyunca kurutun. Kuruma sırasında salçayı ara ara karıştırarak eşit şekilde kurumasını sağlayın.
- Fırında Kurutma: Eğer güneşli bir alan yoksa, fırında düşük sıcaklıkta (50-60°C) kurutabilirsiniz. Fırında kurutma işlemi birkaç saat sürebilir.
7. Tuz Ekleme
- Kaya Tuzu Ekleyin: Kuruyan salçayı bir kaba alın ve kaya tuzunu ekleyip iyice karıştırın. Tuz, salçanın hem lezzetini artırır hem de koruyucu görevi görür.
8. Saklama
- Kavanozlara Doldurun: Salçayı sterilize edilmiş cam kavanozlara doldurun. Kavanozların ağzını sıkıca kapatın. Üzerine bir miktar zeytinyağı dökerek salçanın hava ile temasını engelleyebilirsiniz.
- Serin ve Kuru Bir Yerde Saklayın: Kavanozları serin ve kuru bir yerde saklayın. Açılmış kavanozları buzdolabında muhafaza edin.
İpuçları:
- Domateslerin tamamen olgun ve lezzetli olmasına özen gösterin.
- Kaya tuzu yerine sofra tuzu kullanmayın, çünkü kaya tuzu salçanın daha uzun süre dayanmasını sağlar.
- Salçanın küflenmesini önlemek için kavanozların üzerine zeytinyağı dökmek faydalı olacaktır.
Afiyet olsun!